ایران و رژیم حقوقى دریاى خزر «پس از فروپاشى شوروى سابق»

دریاى خزر بزرگترین دریاچه بسته جهان است که در یکى از مناطق مهم استراتژیک تولید انرژى دنیا قراردارد. این دریا با داشتن منابع عظیم نفت و گاز، خطوط ارتباطى و بازرگانى آبى و فرآورده‏ هاى دریایى از اهمیت بسزایى برخوردار است، همچنین به علت ایجاد شرایط زیست محیطى، تعادل اکولوژیکى و حفظ محیط زیست و خلق چشم‏ اندازهاى زیباى توریستى و طبیعى مناطق اطراف، از نظر مدیریت و مسائل حقوقى براى کشورهاى منطقه بسیارمهم است، تا قبل از فروپاشى اتحاد جماهیر شوروى سابق انعقاد معاهدات چهارگانه 1921، 1931،1935 و 1940 شوروى چارچوب حقوقى مستحکمى را بین دو کشور ایران و شوروى ایجاد کرده بود که متکى بر اصولى همچون اصل تساوى، اصل انحصار، اصل غیرنظامى بودن دریا، اصل همکارى و... بود. ولى پس از فروپاشى شوروى و مطرح شدن پدیده جانشینى در آن کشور و تشکیل کشورهاى جدید ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان، در روابط حقوقى آن مشکلاتى حادث شده و تک روی هاى برخى از این کشورهاى تازه استقلال یافته شبهاتى بر وضعیت حقوقى دریاى خزر بوجود آورد که مى‏ تواند پیامدهاى سیاسى و اقتصادى نامطلوبى را به همراه داشته باشد.  نگارنده با استفاده از روش تحلیلى و اسنادى ضمن اشاره به وضعیت حقوقى گذشته این دریا، مشکلات بوجود آمده در رژیم حقوقى آنرا پس از فروپاشى شوروى سابق مورد بررسى و تجزیه و تحلیل حقوقى قرار داده و به این نتیجه رسیده است که وجود یک رژیم حقوقى معتبر، روشن و مستحکم و مبتنى بر معاهدات فیما بین قبلى، ضمن حل مشکلات موجود، حق حاکمیت ایران را نیز استحکام مى ‏بخشد.